عراقی ها می‌گویند قرار است ظرف کمتر از ۵ سال دیگر بندر بزرگ فاو را در استان بصره (جنوب شرقی عراق) به بهره‌برداری برسانند.

به نقل از آسام تدبیر، طبق گفته منابع عراقی، بندر بزرگ فاو در افق چشم انداز ۲۰۳۸ قرار است با ۹۰ پست اسکله و ۹۹ میلیون تن ظرفیت تخلیه و بارگیری کشتیها در سال، به عنوان دهمین بندر جهان، در جایگاه بزرگترین بندر خاورمیانه قرار گیرد، اگر چه تردیدهایی در مورد تحقق این ادعا وجود دارد. 

در طول دوران دفاع مقدس، از بهمن ماه سال ۱۳۶۴ رزمندگان ایرانی با انجام عملیات تهاجمی آبی-خاکی گسترده با نام "والفجر ۸"، شبه جزیره فاو را به تصرف خود در آوردند تا شهرهای جنوب غربی کشورمان و خطوط مواصلاتی تجاری  دریایی ایران منتهی به انتهای خلیج فارس از گزند آتش دشمن دور نگه داشته شوند، اما در فروردین سال ۱۳۶۷ و پیش از آنکه ایران قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد را در مورد آتش بس بپذیرد، ارتش عراق با کمک های تسلیحاتی، لجستیکی و اطلاعاتی سایر کشورهای منطقه، حمایت نیروهای فرامنطقه ای و بمباران شیمیایی، فاو را با یک عملیات تهاجمی سنگین و غافلگیر کننده از نیروهای ایرانی باز پس گرفت. 

یکی از چالشهای پروژه بندر بزرگ فاو و پس کرانه های آن، بقایای مواد منفجره و مین هایی است که از زمان نبرد بین ایران و عراق در منطقه باقی مانده اند.

بنادر امام خمینی (ره)، آبادان و خرمشهر هر کدام با حدود یک قرن سابقه که پس از جنگ جهانی دوم هیچگاه نتوانستند به کانونی برای حمل و نقل  بین المللی تبدیل شوند و پیشتر صحنه رقابت را به بندر ام القصر واگذار کرده بودند، حالا با سایه تهدیدی بزرگتر روبرو شده اند تا هر چه بیشتر به حاشیه رانده شوند.

در حال حاضر بزرگترین و فعال ترین پایانه کانتینری عراق در بندر تجاری ام القصر در استان بصره قرار دارد که عملکرد آن در سال ۲۰۲۲ با حدود یک میلیون و دویست هزار تی ای یو در حدود ۸ برابر مجموع عملکرد کانتینری بنادر امام خمینی (ره) و خرمشهر بوده است.

بندر ام القصر با حمایت دولت و وزارت حمل و نقل عراق، توانسته کانونی امن و کارآمد را برای سرمایه گذاری خارجی بلند مدت ترمینال اپراتورهای بزرگی نظیر ICTSI و CMA CGM، Gulftainer فراهم آورد. 

حضور ترمینال اپراتورهای مهم منطقه ای و بین المللی در کنار شرکای عراقی در پایانه های کانتینری بندر ام القصر به افزایش چشمگیر عملکرد آن انجامیده و خطوط کشتیرانی بزرگ دنیا را به برقراری سرویس های منظم لاینر به این بندر (با وجود آنکه در انتهای خلیج فارس قرار دارد) متقاعد ساخته است.

در همین حال خط ریل جدیدی که خلیج فارس را از طریق بندر بزرگ فاو و خاک عراق به ترکیه و اروپا می رساند، در فاز طراحی است و این بار عراق به عنوان کشوری با ماهیت عملکرد ترانزیتی در نظر گرفته شده است.

عراق در حال سرعت بخشیدن به این پروژه است، زیرا به خوبی از پتانسیل خود برای ایفای نقشی مهم در حمل و نقل و تجارت بین جنوب و جنوب شرق آسیا و اروپا آگاه است.

این پروژه "Dry Canal" نام دارد که بندر بزرگ فاو را که ساخت آن از سال ۲۰۲۰ در دست انجام است، به شمال عراق و ترکیه متصل می کند و شامل احداث خطوط راه آهن برقی جدید به طول ۱۲۰۰ کیلومتر می باشد. 

رسانه های محلی به نقل از یونس الکعبی، مدیر شرکت راه آهن وزارت حمل و نقل عراق اعلام کرده که: این خطوط ریلی پس از اتصال به ترکیه به شبکه ریلی و جاده ای اروپا متصل خواهد شد.

ترکیه در حال حاضر به عنوان یک کانون اصلی ترانزیت کالا و کانتینر برای ترافیک ریلی از شرق به غرب دنیا مطرح است و به همراه جمهوری آذربایجان و گرجستان نقش مهمی در کریدور میانی (Middle Corridor) برای انتقال محموله های ورودی از چین از طریق دریای خزر به سمت اروپا دارد.

به تازگی شرکت های بیشتری بنادر ترکیه را در شبکه های حمل و نقلی خود قرار داده اند تا از مزایای ترانزیتی و لجستیکی آن کشور بهره ببرند به طوری که در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۱ میلیون تن کالا از طریق خاک ترکیه ترانزیت شده است.

هنگامی که بندر بزرگ فاو در جنوب عراق تکمیل شود، گزینه دیگری برای نقل و انتقال کالا از جنوب و جنوب شرق آسیا به اروپا اضافه میشود و به عنوان مثال محموله های کشور هند می توانند علاوه بر بندر عباس ایران و بندر جبل علی در امارات، کانون دیگری برای رسیدن به مقاصد خود پیدا کنند.

ظرفیت عملیات پایانه کانتینری بندر بزرگ فاو بالغ بر ۳/۵ میلیون تی ای یو در سال خواهد بود.

موج شکن های بندر بزرگ فاو جمعا ۲۴ کیلومتر طول دارند که بخش شرقی را یک شرکت یونانی و بخش غربی را شرکت "دِوو" کره جنوبی ساخته است. احداث بخش بزرگی از زیرساخت این بندر را نیز شرکت "دِوو" دنبال می کند.

شرکت ایتالیایی PEG موظف به انجام مطالعات امکان سنجی این پروژه شده که تا پایان سال ۲۰۲۳ ارائه خواهد شد. 

 قرار است مناقصه احداث اولین قطعه از راه آهن برقی عراق در سال جاری اکران شود. در همین حال شنیده شده که شرکت آلستوم فرانسه مجری پروژه راهبردی اتصال بندر بزرگ فاو به ترکیه با طول ۲۲۰۰ کیلومتر طول گردیده است.